ایرانیان جهان - صفحه اقتصاد - اخیراً در فضای مجازی تصاویری منتشر شد که نشان می‌داد مشتریان عراقی تخم‌مرغ‌های صادراتی ایران را به آتش کشیده‌اند. این تصاویر در کمتر از چند ساعت به موضوع داغ رسانه‌ها تبدیل شد و واکنش‌های زیادی را در پی داشت.
این حادثه در ابتدا به‌طور غیرمستقیم به مشکلات کیفیتی محصولات کشاورزی ایران اشاره داشت، اما به تدریج عمق ماجرا بیشتر مشخص شد.
موضوع از انحصار در صادرات تخم‌مرغ گرفته تا فسادهای پشت پرده وزارت جهاد کشاورزی و بی‌توجهی به این بحران، ابعاد پیچیده‌ای به خود گرفت.
انحصار در صادرات تخم‌ مرغ

یکی از جنبه‌های مهم این ماجرا، مسئله انحصار در صادرات تخم‌ مرغ بود. در دوران دولت قبل، وزارت جهاد کشاورزی مجوز صادرات تخم‌مرغ را به یک اتحادیه خاص اعطا کرده بود.
این اتحادیه به‌عنوان تنها مرجع صادرکننده تخم‌ مرغ‌های ایرانی عمل می‌کند و به‌دلیل انحصار در صدور مجوزهای صادرات، قدرت زیادی در دست دارد. این انحصار به‌ویژه در زمینه صادرات به کشورهایی چون عراق و افغانستان منجر به بروز مشکلات جدی در کیفیت محصولات شده است.
با توجه به اینکه این اتحادیه تنها مجوز صادرکنندگان را اعطا می‌کند، بسیاری از صادرکنندگان و تجار خرد نمی‌توانند وارد بازار صادرات تخم‌مرغ شوند.
در نتیجه، بازار صادرات تخم‌ مرغ ایران تحت کنترل گروه خاصی قرار دارد که به نفع خود عمل می‌کنند و این موضوع باعث ایجاد رقابت‌ناپذیری و فساد در سیستم شده است. در همین راستا، وزارت جهاد کشاورزی نیز تا حد زیادی از مشکلات پیش آمده بی‌خبر بود یا ترجیح داده بود که نسبت به آن بی‌تفاوت باشد.
واکنش‌ها به سوزاندن تخم‌ مرغ‌ها
پس از انتشار تصاویر تخم‌ مرغ‌های سوزانده‌شده در عراق، واکنش‌ها به این حادثه به سرعت افزایش یافت. بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان در داخل کشور این اقدام را نشان‌دهنده ضعف در کیفیت محصولات کشاورزی ایران دانستند.
این در حالی است که وزارت جهاد کشاورزی در ابتدا از وجود این مشکل اطلاع نداشت و در برخی مواقع به‌طور غیررسمی انکار کرد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی، محمدابراهیم حسن‌نژاد، که به‌عنوان مسئول امور تولیدات دامی وزارت جهاد شناخته می‌شود، به‌طور علنی اعلام کرد که هیچ‌گونه اطلاعاتی در خصوص این واقعه ندارد و هیچ مشکلی در رابطه با کیفیت محصولات کشاورزی وجود ندارد.
این اظهار نظر از سوی مسئولین وزارت جهاد با اعتراضات زیادی روبه‌رو شد. نمایندگان مجلس که خود در جریان این ماجرا قرار گرفته بودند، به این نکته اشاره کردند که وزارت جهاد کشاورزی در قبال این بحران بی‌تفاوت است و هیچ‌گونه اقدامی برای اصلاح وضعیت کیفیت محصولات کشاورزی و رفع مشکلات موجود در صادرات تخم‌مرغ انجام نمی‌دهد.
جلسه کمیسیون کشاورزی مجلس با توجه به اهمیت موضوع، کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی به‌سرعت وارد عمل شد و جلسه‌ای برای بررسی این بحران تشکیل داد.
اسفندیار عبداللهی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، از برگزاری جلسه‌ای خبر داد که در آن مسئولین وزارت جهاد کشاورزی به این موضوع پرداخته بودند. در این جلسه، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، آقای عسگری، از مسئولین وزارت جهاد خواسته بود تا اقداماتی در جهت رفع انحصار صادرات تخم‌مرغ انجام دهند.
عبداللهی همچنین اعلام کرد که در این جلسه موضوع انحصار صادرات تخم‌ مرغ به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت و برخی نمایندگان خواستار تغییرات اساسی در سیاست‌های صادراتی وزارت جهاد کشاورزی شدند. این نماینده مجلس تأکید کرد که برای رفع انحصار در صادرات تخم‌ مرغ باید رقابت در بازار ایجاد شود و وزارت جهاد کشاورزی باید هرچه سریع‌تر وارد این مسئله شود.
کمبود شفافیت و بی‌توجهی به کیفیت

یکی از مشکلات اساسی در این بحران، عدم توجه کافی به کیفیت محصولات کشاورزی بود. تخم‌مرغ‌های صادر شده به عراق به‌طور علنی به دلیل کیفیت پایین توسط خریداران عراقی به آتش کشیده شدند. این وضعیت نه تنها اعتبار ایران را در بازارهای بین‌المللی کاهش داد، بلکه منجر به از دست دادن بازارهای صادراتی مهمی شد.
این بحران به‌ویژه در کشوری مانند عراق که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباطات تاریخی با ایران، یکی از مهم‌ترین بازارهای صادراتی تخم‌مرغ ایران است، اهمیت زیادی دارد. از دست دادن این بازار می‌تواند ضربه‌ای جدی به صنعت تخم‌مرغ و به‌طور کلی به بخش کشاورزی ایران وارد کند. در همین راستا، کارشناسان به لزوم بهبود کیفیت محصولات کشاورزی و نظارت دقیق‌تر بر روند صادرات تأکید دارند.
آمار صادرات تخم‌ مرغ ایران مرادی، مدیرعامل اتحادیه مرکزی مرغداران میهن، در یکی از همایش‌ها درباره آمار صادرات تخم‌مرغ ایران صحبت کرد. او گفت که ایران نهمین کشور بزرگ تولیدکننده تخم‌مرغ در جهان است و سالانه حدود 135 هزار تن تخم‌مرغ به 18 کشور جهان صادر می‌شود.
با این حال، این آمار با توجه به بحران اخیر که به دلیل کیفیت پایین محصولات در بازارهای خارجی رخ داده، به شدت در معرض تهدید قرار دارد.
با وجود اینکه ایران به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان تخم‌مرغ در جهان شناخته می‌شود، عدم توجه به کیفیت محصولات و انحصار در صادرات این محصولات می‌تواند باعث کاهش سهم ایران در بازارهای بین‌المللی شود.
در نتیجه، کشورهای دیگر همچون ترکیه و گرجستان می‌توانند با بهبود کیفیت محصولات خود و کاهش هزینه‌های تولید، جایگزین ایران در بازارهای صادراتی شوند.
فساد و ناکارآمدی در سیستم ماجرای تخم‌مرغ ایران تنها به کیفیت و صادرات محدود نمی‌شود. بلکه عمق بحران نشان‌دهنده فساد و ناکارآمدی در سیستم‌های دولتی و تجاری کشور است.
این فساد به‌ویژه در مواردی چون انحصار در صادرات و عدم شفافیت در فرآیندهای صادراتی نمایان می‌شود. لُرد اَکتون در سال 1887 جمله‌ای به اسقف مندل کرایتون نوشت که هنوز هم در محافل مختلف به آن اشاره می‌شود: «قدرت فساد می‌آورد و قدرت مطلق، فساد مطلق.» این جمله به‌طور کامل توصیف‌گر وضعیت فساد در بخش‌های مختلف دولت و تجاری ایران است.
فساد و انحصار پشت پرده صادرات تخم مرغ

ماجرای سوزاندن تخم‌مرغ‌های صادراتی ایران در عراق به وضوح نشان‌دهنده مشکلات ساختاری در بخش کشاورزی و سیاست‌های صادراتی ایران است. از انحصار در صادرات گرفته تا فساد در سیستم دولتی و عدم توجه به کیفیت محصولات، این بحران ابعاد گسترده‌ای دارد که باید هرچه سریع‌تر مورد توجه قرار گیرد.
اگر وزارت جهاد کشاورزی و سایر مسئولین نتوانند در این زمینه اقداماتی جدی انجام دهند، ممکن است ایران بخش زیادی از بازارهای صادراتی خود را از دست بدهد.
مطالعه بیشتر: فساد در واردات برنج دولتی | ج.الف در دام فساد 1500 میلیاردی گرفتار شد